We hebben gezien hoeveel impact gedachten hebben op hoe je je voelt. Laten we het eens omdraaien: wanneer voel je je geestelijk goed? Als je geen last hebt van verdriet, angst of andere indringend gevoelens die heel moeilijk op te lossen zijn. Ze maken je het leven zwaar, beperken of verstoren je in je normale functioneren en eigenlijk heb je hulp nodig.
Hoe ontstaan deze gevoelens die psychische klachten worden? Er zijn eindeloos veel oorzaken te noemen (ervaringen in de jeugd, verkeerde boodschappen, overtuigingen) maar zeker is dat de klachten iedere dag weer worden gevoed door je gedachten. Irrationele gedachten omdat ze een vertekend beeld van jezelf en de wereld geven, de oorzaak van de mentale verstoring.
Wat voor irrationele gedachten zijn er zoal? In de psychotherapie gaat men vaak uit van een aantal categorieën (iedereen formuleert ze in het eigen hoofd natuurlijk anders):
Piekeren. Je maakt je zorgen over mogelijke problemen, terwijl die misschien nog niet eens aan de orde zijn.
- Als ik de trein mis, wat dan?
- Stel dat ik ziek word, wat gaan we dan doen met die geplande vakantie?
- Had ik maar niet dat geld uitgegeven, straks kan ik de huur niet meer betalen.
Rigiditeit. Je hanteert strenge normen voor jezelf en voor anderen.
- Ik begrijp niet dat hij zich zo gedraagt tegenover zijn vriendin.
- Zolang het huis niet schoon is, mag ik niet naar buiten.
- Mijn kinderen moeten zich altijd keurig gedragen.
Behoefte aan waardering. Afhankelijk zijn van de goedkeuring van anderen.
- Ze vinden me niet goed genoeg.
- Als ik geen hippe kleren aanheb, dan val ik erbuiten.
- Ik doe altijd mijn best om de liefste vrouw voor mijn man te zijn.
Externe controle. Toeschrijven van ongelukken en fouten aan externe omstandigheden.
- Dat ze dat rapport slordig vinden komt doordat ik niet de juiste informatie heb gekregen.
- Het is toch niet mijn fout dat de remmen van de auto het niet meer deden?
- Dat ik geen werk heb, komt doordat er geen geschikte banen voor mij zijn.
Probleemvermijding. Problemen uit de weg gaan.
- Ik zou haar moeten bellen om verheldering te krijgen, maar ik doe het niet.
- Als ik vraag om salarisverhoging, dan raakt de baas geïrriteerd. Dus doe ik het niet.
- Ik blijf werken bij hetzelfde bedrijf want ik word elders vast afgewezen.
Helpt positief denken?
Je hoort en leest het zo vaak: denk positief! Helaas zijn irrationele gedachten niet weg te werken door er positief denken tegenover te stellen. Want daarmee verdwijnen de irrationele gedachten niet, hoogstens smeer je er een vernisje overheen.
Met mindfulnessoefeningen kijk je juist goed naar je gedachten en doe je er in eerste instantie niets aan. Je laat de gedachten voor wat ze zijn, maar door je concentratie op je ademhaling identificeer je je er minder mee.
Want dat is juist waar het ingewikkeld wordt: als je je identificeert met je gedachten, dan laat je je erdoor leiden. Soms zelfs zo dat je je erdoor laat opjagen en opjutten. Dan zit je gevangen in je eigen gedachtenstromen en -patronen, leef je in je chaotische zelfgeschapen werkelijkheid van gedachten. Je bent er niet alleen gevangen in, je bent er ook verloren in want de grilligheid van de gedachten kan je wel overal naartoe leiden. Dan voel je je eraan overgeleverd en functioneer je psychisch niet meer gezond.
Je kunt de gedachten wel te lijf gaan door ze te ontkennen of door ermee in discussie te gaan. Maar dat levert verwarring en stress op. En die kunnen weer leiden tot angst, paniek en depressie.
‘Het is belangrijk om goede gedachten te hebben, want we worden wat we denken.’ – boeddhistische spreuk
Mindfulnessoefeningen laten je dus meer van een afstand naar je gedachten. Je bent meer in het hier en nu en kunt de gedachten laten voor wat ze zijn. Dat betekent dat de spanningen verminderen en dat je beeld van jezelf en van wat je allemaal vindt en verwacht ook zachter en minder dwingend wordt. Net zo lang tot je echt helemaal zelf, vanuit jezelf en dus ook vanuit je eigen waarden en normen, kunt beslissen. Dat betekent meer autonomie, maar ook dat je meer bewust kunt bepalen wat wel en niet goed voor jezelf en voor een ander is.
Mildheid en vriendelijkheid bij emotionele pijn
Als je last hebt van echte heftige emoties zoals boosheid, angst en diep verdriet, dan ben je geneigd om je ertegen te verzetten. In de hoop de pijn te verzachten. Vaak gebeurt het tegendeel en kost het verzet alleen maar energie en word je er doodmoe van. Terwijl de onderliggende pijn niet verdwijnt. Mindful met heftige emoties omgaan betekent dat je als het ware naar de emoties toegaat. Je richt je aandacht er op een zorgende, milde en vriendelijke manier op. Met medeleven voor jezelf, voor de pijn en ook met het vertrouwen dat het weer overgaat. Niet op een relativerende manier, maar juist op een erkennende manier. Het is er, hoe het er ook gekomen is, en gaat ook weer weg.
Vaak zijn heftige emoties zo allesoverheersend dat je het idee hebt dat het hele leven eruit bestaat. Daarom is het ook verlichtend om af en toe, hier en daar, ook aandacht te hebben voor mooie en fijne dingen. Dat kan gaan om iets heel kleins: je merkt op hoe mooi die ring om je vinger eigenlijk is. Of hoe rustig de wolken in de lucht hangen. Of hoe zacht het dekbed is waaronder je gekropen bent om maar niets van de wereld meer te merken.
Het opmerken van kleine en fijne dingen helpt je ook meer accepterend te zijn ten aanzien van de heftige emoties. Want accepteren doe je niet, dat zet je in gang en langzaam maar zeker ontstaat het…
