Monkey mind, je bent de term vast wel eens tegengekomen en je ziet het aapje ook meteen voor je. Een druk bewegend beestje dat continu je aandacht trekt. In Aziatische landen is de monkey mind al duizenden jaren een metafoor voor onze door elkaar heen razende gedachten.
Zoals een aapje van de ene liaan naar de andere springt, zo springt onze geest van de ene gedachte naar de andere, zonder ooit lang bij één onderwerp stil te staan. Dit leidt vaak tot onnodige zorgelijkheid, angst en een gebrek aan focus.
Volgens de boeddhistische leerstellingen kun je door het beoefenen van mentale discipline je gedachten leren observeren zonder erin verstrikt te raken. Je laat de gedachten als het ware komen en weer gaan zonder ernaar te grijpen.
Dit ziet er een beetje als volgt uit:
Nu begrijp je wat ze bedoelen met de monkey mind: je gedachten springen almaar alle kanten op, maar of je er nu echt iets aan hebt? Het is dus de vraag hoe je je gedachten tot rust krijgt. In het voorafgaande heb je hier al een paar keer mee geoefend, dus je weet hoe moeilijk dat is. Ze gaan maar door, die gedachten, als een stroom, als een waterval. Of als een springerig aapje. Juist door te mediteren word je je daar bewust van. De gedachtestroom helemaal laten stoppen is niet mogelijk, dus denk vooral niet dat je dat zou moeten! Daar krijg je alleen maar hoofdpijn van. Gedachten verschijnen gewoon, zoals er veel in het leven gewoon maar verschijnt.
‘Voor alles wat er gebeurt is er een uur,
Een tijd voor alles wat er is onder de hemel […]
Er is een tijd om te huilen
en een tijd om te lachen,
een tijd om te rouwen
en een tijd om te dansen.’
– Prediker
Een centraal idee achter mindfulness is:
Je hebt je gedachten wel, maar je bent ze niet.
En wat betekent het dat je ze hebt? Feitelijk zijn gedachten hele snelle en gecompliceerde hersenactiveiten. Zijn het altijd woorden en zinnen? Nee, het zijn ook beelden. Losse associaties, oordelen, betekenissen, inzichten en verbanden. Als je er even op richt dan kun je als het ware zien hoe ze komen en gaan, opkomen en weer verdwijnen, als luchtbellen in een pannetje kokend water.
Nu willen we natuurlijk niet van het denken af, want alles wat aan spullen, inrichting, infrastructuur, technologie en ook voedsel in ons bestaan hebben is het gevolg van mensen die hebben nagedacht. Ook de wijze waarop we in staat zijn over onszelf te praten en zin aan het leven kunnen geven, is het gevolg van denken. Waar het om gaat is dat dit denken niet met je op de loop gaat. Dat je gedachten je identiteit niet overnemen.
Met andere woorden: je identificeert je niet met je gedachten. Want dat is wat je zo onrustig maakt: je denkt iets en je denkt ook dat je er meteen gevolg aan moet geven. Of dat je er consequenties aan moet verbinden. Of dat je denkt dat de gedachte ‘waar’ is. Bijvoorbeeld:
- Je bent met iemand aan het praten en je denkt aan de ijskast die nodig eens ontdooid moet worden. Misschien moet dat wel, maar niet nu.
- Iemand zegt iets tegen je en je vat het negatief op, over jezelf. Je gaat je meteen zorgen maken en raakt gespannen en onzeker. Wat heb je gedaan waardoor diegene dit zegt, hoe kun je het goedmaken, ben je echt zo slecht? Alles terwijl je nog niet eens weet wat de ander echt bedoelde.
- Je hebt een rotdag, zo’n dag waarop niks wil lukken. Wasmachine kapot, een chagrijnige collega, een bankafschrijving die je niet zag aankomen. Je denkt: wat heb ik toch een ellendig leven, niks lukt. Een vrij onzinnige gedachte die je ook nog eens een heel vervelend gevoel geeft.
Het goede nieuws is: we hebben allemaal dit soort gedachten. Sommige onderzoeken claimen zelfs dat we er wel 40.000 per dag hebben. Dat zou best wel eens kunnen, dus dan is het meteen wel duidelijk dat niet iedere gedachte om een actie vraagt. En dat onze hersenen het ons dus flink moeilijk kunnen maken. Hoe ga je hiermee om?
Door je gedachten, hoe chaotisch en misleidend soms ook, rustig en vriendelijk te observeren. Want ze gaan toch weer weg en ze vallen niet met je bestaan, met jezelf, met je hele wezen samen. Ze zijn jou niet. En jij bent de gedachten niet.
In het volgende korte filmpje legt Mingyur Rinpoche uit hoe je vriendschap kunt sluiten met je monkey mind:
Net zomin als wolken vastzitten aan de lucht, zitten gedachten vast aan jou. – Sailor Bob Adamson
Meditatie gaat dus niet om je gedachten stop te zetten of uit te bannen, maar om er een andere relatie mee aan te gaan. Om een beetje afstand te scheppen tussen jou en je gedachten.
