Welkom bij deze module over stress en vermoeidheid. Of je nu worstelt met stress en vermoeidheid in je privéleven, op je werk of beide, deze module is ontworpen om je te helpen deze uitdagingen te begrijpen en aan te pakken. Het feit dat je hier bent, betekent dat je een stap zet in de richting van een gezonder en evenwichtiger leven. Een moedige en belangrijke stap.
Altijd ‘aan’
In onze hyperverbonden wereld waarin de grenzen tussen werk en privé steeds meer vervagen, is stress onvermijdelijk geworden. Met smartphones die ons 24/7 met ons werk verbinden en een almaar groeiende prestatiedruk, is het haast onmogelijk om nog aan stress te ontsnappen. We staan altijd ‘aan’.
Waar het zenuwstelsel van de natuurmens maar af en toe in het rood schoot (denk aan de spreekwoordelijke sabeltandtijger) verkeert de moderne mens in een voortdurende staat van waakzaamheid. Een onophoudelijke stroom aan e-mails, meetings en taken die eigenlijk gisteren al af moesten zijn, houden ons hyperalert. Vaak zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Ergernis over wachrijen, files, onduidelijke gebruiksaanwijzingen, onbereikbare klantenservice, relatieproblemen, geldzorgen, arbeidsconflicten: moderne bronnen van stress zijn zelden meer levensbedreigend, maar creëren een voortdurende irritatie van ons zenuwstelsel. En die voortdurende irritatie eist zijn tol.
Zelfs de positieve kanten van onze cultuur bezorgen ons stress. Denk maar aan de oneindige keuze aan producten, maaltijden, vakantiebestemmingen, vrijetijdsbestedingen, carrières, liefdespartners, etc. In eerste instantie lijken al die verworvenheden fantastisch en dat zijn ze ook, maar ze leveren ook stress op: keuzestress. Steeds meer mensen lijden aan keuzeverlamming en beslissingsmoeheid. De wetenschap spreekt zelfs van de paradox van de keuze: hoe meer keuze we hebben, hoe minder gelukkig we worden.
We leven goed genoeg om onszelf de luxe te permitteren ziek te worden van puur sociale en psychologische stress – Robert M. Sapolsky
En ondertussen moeten we ook nog aan de beste versie van onszelf werken. Onze levens zijn projecten geworden die je tot een succes moet maken. Ongemerkt legt dit een grote druk op ons. Alle druk om jouw leven tot een succes te maken ligt op JOUW schouders.
De prijs van stress
De een lijkt beter bestand tegen deze vormen van stress dan de ander, maar voor iedereen geldt dat chronische stress zijn tol eist. De hierboven beschreven voortdurende waakzaamheid zorgt ervoor dat je parasympathische zenuwstelsel onvoldoende geactiveerd wordt. Dit deel van je zenuwstelsel is onmisbaar voor de rust en herstel van je lichaam. Als je lichaam onvoldoende kan herstellen wordt de werking van je immuunsysteem verzwakt. Dit kan leiden tot een lawine van gezondheidsklachten, van chronische vermoeidheid tot diabetes, obesitas, slapeloosheid, darmklachten, huidklachten, hart- en vaatziekten, angstklachten en depressie. En als je wilt herstellen van dergelijke klachten, dan gaat dat veel langzamer als je stress hebt, dan als je ontspannen bent.
Hoogleraar Sheldon Cohen onderzocht 400 Britten door ze te infecteren met een verkoudheidsvirus. Proefpersonen die aangaven dat ze gestresst waren herstelden veel langzamer van hun verkoudheid dan relaxte proefpersonen. Mensen met langdurige geldzorgen of relatieproblemen herstelden het langzaamst. Andere onderzoeken komen tot vergelijkbare conclusies met betrekking tot de impact van stress.
En dat is helaas nog niet alles. Recent onderzoek lijkt erop te wijzen dat chronische stress permanente schade aanricht aan je dna. Zo lijkt stress bijvoorbeeld de lengte van je telomeren, de uiteinden van je chromosomen, te verkorten. En de lengte van je telomeren zijn bepalend voor je levensverwachting. Hoe korter je telomeren, hoe sneller je veroudert. Stress maakt je dus sneller oud.
Desondanks wordt stress vaak weggewuifd als iets onschuldigs. Het is een normaal of zelfs noodzakelijk onderdeel van onze cultuur. Vaak is stress zelfs een statussymbool. Als je weinig stress hebt, ben je kennelijk niet belangrijk genoeg.
Meer nadelen van stress
De nieuwste wetenschappelijke inzichten laten er dus geen misverstand over bestaan: chronische stress is nog slechter voor onze gezondheid dan we altijd al dachten. Maar de impact van stress reikt verder. We belichten drie gebieden die door stress beïnvloed worden.
- Relaties
Stress zorg ervoor dat je inlevings- en relativeringsvermogen aangetast wordt en kan zo leiden tot conflicten en spanningen in je persoonlijke relaties. Uit hersenonderzoek blijkt dat stress de werking van je prefrontale cortex vermindert. Aangezien je prefrontale cortex je emoties reguleert en zorgt voor je inlevingsvermogen, legt dit druk op je sociale interacties. Iedereen weet hoe stress kan leiden tot een ‘korter lontje’: je wordt kortaf, schiet sneller in de reactie, houdt minder rekening met andermans gevoelens. Feitelijk is het hersengebied dat je empathisch en betrokken maakt, dan even offline. Hoe langer dit gebied offline is hoe lastiger je sociale interacties verlopen. Pas als je weer tot rust bent gekomen, komt je prefrontale cortex weer online en ben je weer in staat om het perspectief van de ander te zien.
- Verminderde productiviteit
Hoewel een zekere mate van stress nodig kan zijn om prestaties te leveren, leidt aanhoudende hoge stress tot een afname in cognitieve functies zoals concentratie, geheugen, en besluitvaardigheid. Studies tonen aan dat mensen die onder hoge druk staan minder productief zijn en meer fouten maken, wat hun productiviteit verlaagt.
- Creativiteit en innovatie
Chronische stress belemmert creativiteit en het vermogen om innovatieve oplossingen te bedenken. Stress vernauwt je perspectief en beperkt de mogelijkheid om buiten gebaande paden te denken.
Stress en vermoeidheid
Stress en vermoeidheid zijn nauw met elkaar verbonden. Chronische stress kan leiden tot uitputting van je lichamelijke en mentale energiebronnen, wat resulteert in vermoeidheid. Omgekeerd kan aanhoudende vermoeidheid je stressniveau verhogen, omdat je minder in staat bent om effectief met uitdagingen om te gaan.
Hoe gestresst of vermoeid ben jij?
Laten we eens kijken naar jouw stressniveau en jouw vermoeidheid.
Door onderstaande vragenlijst in te vullen krijg je een idee waar jij je bevindt op het stress- en vermoeidheidsspectrum. Kijk eens of dit resultaat overeenkomt met je eigen gevoel.
Reflectie
Bespreek de resultaten van deze vragenlijst eventueel met je coach of therapeut. Hou daarbij de volgende vragen in gedachten.
- Valt deze uitkomst je mee of tegen?
- Wat voor dingen doe je zelf al om om te gaan met stress en vermoeidheid?
- Wat zou er veranderen in je leven als je minder gestresst en minder moe zou zijn?
- Wat zou je vandaag al kunnen veranderen om de stress in je leven te verminderen?